Luật sư nhìn nhận vấn đề mấu chốt là việc các tài sản có phải vật chứng vụ án hay không. Từ đó, cơ quan tố tụng sẽ áp dụng các biện pháp xử lý theo quy định.
Điều tra vụ án Buôn lậu liên quan tới Phan Thị Mai (Giám đốc Công ty TNHH Thẩm mỹ viện Mailisa), Hoàng Kim Khánh (chồng Mai) và các đồng phạm, công an thu giữ 3 tỷ đồng, 400.000 USD, 300 lượng vàng SJC cùng 100 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Ngoài ra, Mai và Khánh tự nguyện nộp 300 tỷ đồng khắc phục hậu quả, giao nộp 12 giấy đăng ký siêu xe và nhiều tài sản giá trị khác phục vụ điều tra.
Sau khi thông tin được công bố, số tài sản trên khiến nhiều người không khỏi ngỡ ngàng. Độc giả Ha Thang viết: “Cứ ngỡ mỗi người chỉ sở hữu được 1 sổ đỏ là tốt rồi, không thể ngờ đây có tới 100 sổ. Đề nghị thu hồi đất để sung quỹ nhà nước bởi đây là trường hợp dùng tiền bẩn để đi mua đất”.
“Tài sản kiếm được từ việc làm ăn bất chính rồi thâu tóm đất đai, bảo sao giá bất động sản không hỗn loạn. Đề nghị thu hồi hết số đất “bẩn” này để bán lại cho những người có nhu cầu thực sự”, anh Xuân Nam tiếp lời.
Vậy theo quy định của pháp luật, số tài sản bị thu giữ nêu trên có thể bị xử lý ra sao?
Luật sư Hoàng Trọng Giáp (Giám đốc Công ty Luật Hoàng Sa, Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho biết theo Điều 89 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, vật chứng là vật được dùng làm công cụ, phương tiện phạm tội, vật mang dấu vết tội phạm, vật là đối tượng của tội phạm, tiền hoặc vật khác có giá trị chứng minh tội phạm và người phạm tội hoặc có ý nghĩa trong việc giải quyết vụ án.
Đối với số tài sản do công an thu giữ và do bị can Mai chủ động giao nộp, vấn đề mấu chốt để quyết định việc xử lý tài sản là xác định các tài sản có phải vật chứng trong vụ án hay không. Do đó, cơ quan điều tra sẽ tập trung phân loại, làm rõ nguồn gốc của toàn bộ số tài sản đã thu giữ, xác định nguồn gốc hình thành tài sản từ đâu, và số tiền giao dịch tài sản có phải tiền do hành vi phạm tội mà có hay không.
Đối với các tài sản là tài sản có được do hành vi phạm tội thì việc xử lý sẽ được giải quyết theo quy định tại Điều 106 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015. Theo đó, những người có thẩm quyền thuộc các cơ quan tiến hành tố tụng tại các giai đoạn nhất định (điều tra, truy tố, xét xử) sẽ đánh giá và ra quyết định về việc xử lý vật chứng.
Nếu vật chứng là công cụ, phương tiện phạm tội, vật cấm tàng trữ, lưu hành thì bị tịch thu, nộp ngân sách Nhà nước hoặc tiêu hủy; trường hợp vật chứng là tiền bạc hoặc tài sản do phạm tội mà có thì bị tịch thu, nộp ngân sách Nhà nước. Trường hợp vật chứng không có giá trị hoặc không sử dụng được thì bị tịch thu và tiêu hủy.
Như vậy, đối với số tài sản được xác định là vật chứng, tài sản do phạm tội mà có, những tài sản này sẽ bị tịch thu sung quỹ Nhà nước theo quy định tại Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015.
Đối với các tài sản không phải vật chứng hoặc là vật chứng nhưng cơ quan tố tụng xét thấy không ảnh hưởng tới quá trình xử lý vụ án, thi hành án thì sẽ được trả lại cho chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp đối với tài sản đó.
Tuy nhiên, việc xem xét trả lại tài sản hay không cần được đánh giá trên một góc độ khác, đó là khả năng khắc phục hậu quả của người phạm tội. Trong trường hợp tài sản là tiền và vàng của người phạm tội chưa đủ để khắc phục hậu quả, cơ quan thi hành án sẽ xử lý tới tài sản khác thông qua các biện pháp như kê biên, phong tỏa, bán phát mại…
Bởi vậy, để có thể xem xét trả lại tài sản hay không (trong trường hợp không phải vật chứng của vụ án), cơ quan tiến hành tố tụng sẽ phải đánh giá về khả năng khắc phục hậu quả của Mai cùng các đồng phạm để từ đó áp dụng các quy định của pháp luật một cách hiệu quả.
